ამჟამად ვისაუბროთ ისეთ ურთულეს პირობებში წარმოებულ საომარი მოქმედებების შესახებ, როგორიცაა – ალყაში ბრძოლა და ალყის გარღვევა. მსოფლიო ომების ისტორიაში მრავლად მოიპოვება მაგალითი, როდესაც ალყაში ბრძოლისათვის მოუმზადებელი ძალები განიცდიდნენ სრულ კატასტროფას, ხოლო მათ, ვისაც გააჩნდათ უნარი, ნებისყოფა და გამბედაობა აღნიშნული ქმედებების ჩასატარებლად, წარმატებით განახორციელეს ალყაში თავდაცვითი მოქმედებები და ალყის გარღვევა, მიაყენეს მოწინააღმდეგეს მნიშვნელოვანი მატერიალური და მორალური ზარალი.

საქართველოს უახლესი ისტორიის მანძილზე აფხაზეთსა და სამხრეთ ოსეთში მომხდარ სამხედრო კონფლიქტებში მრავლად მოიპოვება ამ ტიპის როგორც წარმატებული, ასევე წარუმატებელი სამხედრო ოპერაციების მაგალითები,  თუმცა უპრიანი იქნება ამ მაგალითების პროფესიულ გარჩევას ცალკე დაეთმოს ადგილი ჟურნალში.  სტატიის შეზღუდული მოცულობის გამო ამჯერად განვიხილავთ ორ წარმატებულ მაგალითს: ერთი მათგანი განხორციელდა ბრძოლებში გამოწრთობილი რეგულარული ოპერატიული გაერთიანების მიერ ტაქტიკის წესების სრული დაცვით, ბრწყინვალე სტილში, ხოლო მეორე – ირეგულარული, მაგრამ გაბედული, აგრესიული, მოტივირებული და მოხერხებული მებრძოლებით დაკომპლექტებული რაზმის მიერ.

      მეცხრე ესპანური ლეგიონი(Legio IX Hispana) - იულიუს კეისრის მიერ ძვ.წ 58 წელს ჩამოყალიბებული რომაული ლეგიონი. არსებობა შეწყვიტა ახ.წ II საუკუნის შუა ხანებში. ლეგიონის სიმბოლო იყო ხარი.
       იულიუს კეისარმა მეცხრე ლეგიონი გალიაში ომების დროს დაარსა და ამ დროს მიენიჭა კოგნომენი(იგივე თიკუნი) - Triumphalis.

პირველი ბრძოლა, რომელშიც მონაწილეობა მეცხრე ლეგიონმა მიიღო მოხდა საბისთან(ძვ.წ 57 დღევანდელ მდინარე სამბრესთან), სადაც იულიუს კეისრის არმია მასზე სამჯერ უფრო მრავალრიცხოვან გალური ტომის, ნერვიების ჯარს შეებრძოლა. რომაელებმა ბრწყინვალე გამარჯვება მოიპოვეს. სამოქალაქო ომის პერიოდში მეცხრე ლეგიონმა იბრძოლა ილერდესთან(ძვ.წ 49), დირაქიუმთან(ძვ.წ 48) და ფარსალოსთან(ძვ.წ 48). ძვ.წ 46 წელს კეისარმა თითქმის მთლიანად დაშალა მეცხრე ლეგიონი და მათ მიწები უბოძა პიცენუმსა და ისტრიაში. ძვ.წ 41 წელს ოქტავიანე ავგუსტუსმა კვლავ აღადგინა მეცხრე ლეგიონი და კეისრის ვეტერანები სამხედრო სამსახურში დააბრუნა. ლეგიონმა მიიღო ახალი სახელწოდება Macedonica(LEGIO IXMACEDONICA). კეისრის ვეტერანებმა იბრძოლეს სექსტუს პომპეუსის წინააღმდეგ სიცილიაში. არსებობს ვარაუდი, რომ ოქტავიანემ ეს ლეგიონი

საყოველთაო გაგებით თუ სტრატეგია არის ომის მოგების თეორია, ტაქტიკა არის ბრძოლის მოგების თეორია. ეს განმარტება სწორია, მაგრამ არასაკმარისი, ვინაიდან ტაქტიკა მოიცავს ისეთ საკითხებსაც, როგორიცაა ბრძოლის ტიპები (შეტევითი, თავდაცვითი ყველა მათი სახესხვაობით) აგრეთვე განსაკუთრებულ პირობებში მიმდინარე ბრძოლის სახეები (ვთქვათ ბრძოლა მთაში, ბრძოლა უდაბნოში, ბრძოლა ტყეში, ბუმბერაზთა შებრძოლება და ა.შ.), აგრეთვე ისეთ ტაქტიკურ ქმედებებს, როგორიცაა დაზვერვა, მიხდომა, რეიდი... საინტერესო პერიოდში სასურველია შევეხოთ ქართულ სახელმწიფოთა სამხედრო ტაქტიკის ყველა ელემენტს. თანაც უნდა გავითვალისწინოთ ის, რომ უცვლელი სტრატეგიის და ტექნოლოგიური დონის პირობებში ტაქტიკა მაინცადამაინც დიდ ცვლილებებს არ განიცდიდა იმის მიუხედავად, რომ ფარნავაზიდან ვახტანგ გორგასლამდე არცთუ მცირე დრომ გაიარა.

“ ბრძოლის ნებისმიერი სახე შეიცავს დიდ საფრთხეს როგორც მეთაურობისთვის, ასევე ჯარებისთვის.  მხოლოდ მტკიცე საბრძოლო ერთობა, დაფუძნებული ურყევ ურთიერთნდობაზე მეთაურიდან ბოლო ჯარისკაცამდე, ეხმარება მათ გადალახონ თანამედროვე ბრძოლის სწრაფად ცვლადი გარემოს ყველა მოულოდნელობა.”

  

    შეტევის ღერძის პერპენდიკულარულად გაწოლილი მდინარეები და სხვა წყლიანი თუ მშრალი ხაზობრივი დაბრკოლებები (ხეობები, კანიონები, ხევები, არხები და ა.შ.), წარმოადგენენ შეტევის შემაფერხებელ და დაცვის მოწყობის ხელშემწყობ ფაქტორებს. ისინი იძულებულს ხდიან შეტევაში მყოფს თავი მოუყაროს ძალებსა და საშუალებებს ცალკეულ მონაკვეთებზე, გამოიყენოს სპეციალური ტექნიკური საშუალებები, დააგდოს შეტევის ტემპი და გარკვეული პერიოდით დაარღვიოს საბრძოლო წყობის ერთიანობა.  საქართველოს მდინარეების ძირითადი ჩრდილოეთ-სამხრეთი მიმართულება კარგ საშუალებას აძლევს ქართულ შეიარაღებულ ძალებს მოაწყოს მდგრადი და კარგად ორგანიზებული თავდაცვა მოწინააღმდეგისშესაძლო დარტყმის მოსაგერიელებლად.